TOUCH DNA SERİSİ I
Adli Bilimler, suç soruşturmasına yardımcı olan multidisipliner bir bilimdir. Suç soruşturma aşamasında bir şüpheliyi suçla ilişkilendirmek için DNA analizi kilit rol oynamaktadır. Locard'ın değişim prensibine göre, bir şüpheli olay yeri ile temas ettiğinde, olay yerinden kendisi ile bir şeyler götürür ve kendisinden de olay yerinde bir şeyler bırakmış olur. İnsanlar temas ettiği yüzeyde, DNA'sının olduğu epitel deri hücrelerini dökme ve yüzeye bırakma eğilimindedir. Buradaki DNA'ya touch DNA (temas/dokunma DNA)'sı denir ve suça karışan şüphelinin kimliğinin tespit edilmesine yardımcı olabilir. Touch DNA olay yeri incelemesinde etkili bir soruşturma aracıdır.
Bir şüpheliyi, suçla ilişkilendirmede DNA gibi deliller büyük önem taşımaktadır. Bağlantı prensibi basittir. Her temas iz bırakır mottosuyla hareket eden Locard ilkesi bu duruma yol göstericidir.
DNA Nedir?
DNA kısaca; canlı organizmaların, tüm yaşamsal faaliyetlerini içeren ve genetik talimatlar taşıyan bir nükleik asit olarak tanımlanabilir. DNA'nın açılımı ‘’deoksiriboNükleik asit’’ olarak ifade edilir. DNA dört temel baz diziliminden oluşmaktadır. Bu bazlar; Sitozin (C), Adenin (A), Timin (T) ve Guanin (G) olarak isimlendirilmektedir. DNA'daki bu dört baz, şeker-fosfata bağlanıp bir nükleotit meydana getirir. Örneğin; "adenozin monofosfat" bir nükleotit oluşturmaktadır.
Şekil 1.
TOUCH DNA Nedir?
"Bir kişi bir nesneyle veya başka bir kişiyle temasa geçtiğinde, fiziksel kanıtların çapraz aktarımı gerçekleşebilir." Söz konusu bu temas eylemi dokunma olarak adlandırılır. Kısaca iki kişinin birbiriyle teması ve çevre ile teması olarak tanımlanabilir. Hafif dokunma, temas yoluyla hissedilen ve dokunma duyusu ile algılanan nesnelerin genel durumuna denir. İki cansız nesne için bu durum karşılıklı yüzey teması olarak ifade edilebilir.
Trace DNA veya Low Copy Number DNA (İz DNA veya Düşük Kopya Sayılı DNA) olarak da bilinen Touch DNA, bir suçun işlenmesi sırasında geride transfer yoluyla kalan mikroskopik hücrelerin tespit ve analiz etmek için kullanılan ileri bir olay yeri inceleme tekniğidir.
Şekil 2.
Hangi Örneklerden Touch DNA Elde Edilmesi Daha Kolaydır?
İnsanların en sık dokunduğu/temas ettiği bölgelerden örnek alınabilir. Kapı kolları, kıyafetlerin yaka kısımları, aydınlatma düğmeleri, musluklar, asansör çağırma tuşları, vb. Touch DNA, kimliklendirme için elde başka yöntem kalmadığı durumlarda başvurulan bir analiz yöntemidir. Analiz ve inceleme aşamaları oldukça hassas süreçlerden oluşur.
Şekil 3.
Touch DNA Teknolojisinin Metodolojisi
Başarılı bir touch DNA profili elde etmek için, şüphelinin DNA'sının izlerini taşıyabilecek olası delilleri doğru belirlemek gerekir. Potansiyel kanıtlar belirlendikten sonra, maksimum sayıda cilt hücresini elde etmek için uygun örnekleme tekniği seçilir. Örnek üzerinde muhtemel touch DNA elde edilebilecek bölge belirlendikten sonra olay yerinden başlayarak laboratuvara kadar çeşitli uygulama adımları vardır. Önemli vakalardan DNA profilleri elde etmek için Touch DNA toplama yöntemlerinin kullanımındaki başarısı, Touch DNA ve potansiyel kanıt değerini daha iyi anlama konusunda artan bir ilgi yaratmıştır.
Hedef Yüzeylerin Belirlenmesi ve Eser Miktardaki DNA Örneklerinin Toplanması
Adli araştırmacının ilk önemli görevi, şüpheli DNA izleri içerebilecek hedef yüzeyleri belirlemektir. Olay yerinde, tabanca, bıçak, vb. cinayet silahının yüzeyinden failin Touch DNA'sı alınabilir. Suçlara özgü örnek alınabilecek alanlar belirlenebilir. Bu alanlar; Cinsel şiddet suçlarında, mağdurun derisinden ve giysisinden, Hırsızlık suçlarında; çalınan eşya üzerinden, Belge sahteciliğinde ise belge ve baskı/mürekkep üzerinde suçluya ait olabilecek örnekler toplanabilir. Toplanan bu örneklerde bulunan hücreler, geri kazanılabilen ve suç tespiti için kullanılabilen DNA kaynaklarıdır. Touch DNA genellikle, eser miktarlarda bulunur. Bu nedenle, hedef yüzeylerin tespiti için yüzeylerin farklı ışık kaynakları ile incelenmesi gibi yöntemler kullanılabilir.
Şekil 4.
Touch DNA Elde Etmek İçin Örnek Alım Şekilleri?
Touch DNA, bir kişi bir nesneye dokunduğunda veya temas ettiğinde cilt hücrelerinden geride kalan DNA'yı ifade eder. Çıplak gözle görmek imkansızdır. DNA miktarı, diğer DNA elde edilebilecek örneklerden çok daha az miktarlarla ifade edilmektedir. Başarılı bir Touch DNA sonuçları elde etmek için uyulması gereken kurallar vardır. Bu kuralların başarısı; Touch DNA analizi için uygun olabilecek örneklerin tanınmasına, bu örneklerin uygun şekilde toplanmasına/depolanmasına ve ardından en yüksek sayıda cilt hücresini geri kazanacak optimal örnekleme tekniğinin kullanılmasına bağlıdır. Olay yeri ve kriminal laboratuvarlarda, farklı uygulamalardan oluşan touch DNA elde etme teknikleri kullanılır.
Şekil 5.
Touch DNA delillerin toplanması için svap alma, kesme, kazıma, bantla kaldırma, vb. gibi çeşitli yöntemler kullanılır. Svabla örnek alma yöntemi cam, plastik vb. gibi sert yüzeyler için yaygındır. Giysi gibi yumuşak yüzeyler için hedef yüzeyi kesmek, uygun toplama yöntemlerinden biridir. Touch DNA toplanması için iki yöntem daha yaygın kullanılmaktadır. Bu yöntemlre; kazıma ve bantla kaldırmadır. Bu iki yöntem sayesinde inceleme sırasında oluşabilecek kontaminasyon riski azalır.
Analiz Yöntemleri ve Adli Alanda Analiz Yöntemlerinin Farklılıkları?
Örnek alınacak alanda mevcut örnek birikimi eser miktarlarda biriktiğinden, cilt hücrelerinin bulunduğu alanları belirlemek daha zordur. Söz konusu böyle bir vakadan DNA örneği elde etmek için daha hassas bir analiz yöntemi seçilme yoluna gidilir.
Şekil 6.
Touch DNA Analiz Yöntemleri
Örneklerde bulunan hücreleri analiz etmek için farklı yöntemler kullanılabilir. Deliller toplandıktan sonra uygulama sırasına göre etkili bir analiz için bazı adımlar yer almaktadır. Bu adımlar;
Touch DNA'sının İzolasyonu
İyi bir incelemenin en önemli adımlarından birisi DNA izolasyonudur. DNA izolasyonu DNA’nın ayrıştırılarak elde edilmesi olarak tanımlanabilir. DNA'nın izolasyonu ve ekstraksiyonu, chelex ekstraksiyonu, organik ekstraksiyon ve silika bazlı ekstraksiyon kullanılarak gerçekleştirilir. Organik ve chelex ekstraksiyon prosedürleri, DNA'nın bir kısmının kaybolmasına neden olabilir. Daha yeni bir izolasyon yöntemi olan silika bazlı ekstraksiyon yöntemi ile parçalanmış hücreden DNA'yı elde edebilmek için silika kaplı manyetik boncukların kullanıldığı silika ekstraksiyon yöntemi kullanılır.
DNA'nın Kalite ve Miktarının Belirlenmesi
Epitel hücre döküntüleri, deri hücrelerinden DNA ekstrakte edildikten sonra, DNA izleri, analiz açısından kalite ve miktar bakımından değerlendirilir. Dot blot tekniği, Yield jel tekniği, Kapiler elektroforez, Floresan boya testi ve kantitatif PCR testi, eser numunelerdeki DNA'nın kalite ve miktarının belirlenmesi için kullanılır.
DNA Amplifikasyonu
Touch DNA tespit yöntemleri, eser miktarda bulunan örneklerden elde edilecek deliller için kullanılmaktadır. Tespit yöntemi kullanılacak olan örnekler, eser miktarlarda bulunmasından dolayı inceleme için çoğaltılması gerekmektedir. Bu yüzden DNA, daha sonra uzunluk polimorfizmi ve dizi polimorfizmi için değerlendirilen birkaç kopya üretmek üzere amplifiye edilir. PCR amplifikasyonunun ardından, farklı bireyler arasında polimorfizm sergileyen 13 STR lokusu tanımlanır. Birbiriyle ilgisiz iki kişinin DNA profillerinin eşleşmesi durumunda, şüpheliler tanımlanmışsa, Kişinin Touch DNA örneği ile DNA profilini şüphelinin DNA profili ile eşleştirmeye yardımcı olabilir. Eğer şüpheli tespit edilmemişse, Touch DNA profili, mevcut olan CODIS (Combine DNA Index System) gibi DNA veri tabanları ile eşleştirilebilir.
DNA Tespiti
DNA örneğine floresan etiketler eklenir. Bu etiketler, STR lokuslarındaki spesifik nükleotid dizilerine bağlanır ve STR lokuslarının saptanmasına yardımcı olur. Bu adımlar, Touch DNA'dan elde edilen DNA profillerinden suç mahallinin aydınlatılmasında önemli rol oynamaktadır.
